Ik ga even een dwarse uitspraak doen. Heb jij ook weleens gehoord dat je eerst van jezelf moet houden voordat je van iemand anders kunt houden? Ik heb het geprobeerd, jarenlang. En het werkt niet, zeg ik je. Want hoe ga je dat doen: van jezelf leren houden op een eilandje? Hoe weet je wat liefde is? Waar haal je die liefde vandaan? Je kunt niet van jezelf houden behalve via iemand anders. Je leert liefde kennen (hopelijk) door je ouders, door vrienden die jou zeggen dat je er mag zijn, je geliefden die jou zien zoals je bent, je kat die spinnend op schoot komt liggen als je net iets anders wilde gaan doen. Jij leert de liefde kennen via anderen. Het is doordat andere mensen jou zeggen wie je bent, dat je jezelf leert kennen en dat je eigenwaarde ontwikkelt. In de ogen van de ander word jij jij. Ik heb liefde ontvangen, gelukkig. Ik ben ook afgewezen, ik ben tekort gekomen, ik werd niet gezien toen ik het wel nodig had, ik werd gebruikt door een ander om zijn pijn en angst te blussen. Waarschijnlijk jij ook. Dat is onderdeel van in-relatie-zijn. Verbondenheid. Een mens kan alleen maar hortend en stotend, grenzen ontdekkend en overschrijdend, liefhebben en zo groeien als mens. Juist doordat jij andere mensen kunt liefhebben, leer jij wat liefde is, maak je kennis met die enorme kracht in jezelf.
Liefde is niet als een taart die je in punten verdeelt die je kunt uitdelen: een stuk voor je moeder, voor je vader, voor jezelf, een puntje voor je vrienden, een grote punt voor je geliefde, tot de taart op is. Liefde is als gist in brooddeeg: het wordt steeds meer als je het de tijd geeft om te rijzen en je kunt ervan uitdelen zonder dat het ooit op raakt. Liefde wil groeien. En hoe meer jouw liefde voor een ander groeit, hoe meer je ook zelf warm wordt van die liefde. Het ergste van afgewezen worden is niet dat de ander zegt dat zij of hij niet van je houdt. Het ergste van afgewezen worden is dat jij hem of haar niet mag liefhebben. Jouw liefde wil een adres, wil naar iemand toe, zoekt ernaar om ontvangen te worden en dankbaar aanvaard. Alleen dan kan jouw liefde groeien.
Zodra je verliefd bent, begin je overvloedig aan een ander te geven. Die daarmee zijn of haar eigen nood aan liefde vervuld ziet worden. Zodra je denkt dat je de liefde van de ander nodig hebt om jezelf te helen van de kwetsuren uit je verleden, gaat het mis. Dan vraag je de ander om maar zo goed mogelijk aan jouw behoeften te voldoen. De ander doet zijn best – hij heeft jou tenslotte lief – maar het blijkt niet voldoende te zijn. Jij kunt dan harder gaan trekken aan de ander, of teleurgesteld zijn en de relatie verbreken omdat je op den duur die liefde niet meer voelt. Of je ontdekt dat je de ander zo naar jouw eigen ideaalbeeld hebt gevormd dat hij zichzelf niet meer is. Dat is valse liefde.
Andersom kun je ontdekken dat je zelf zo naar het ideaalbeeld van de ander bent gaan leven dat jij over je eigen grenzen bent gegaan. Misschien dacht je dat je alleen op die manier zijn liefde kon verdienen. Wanneer de ander jou voor zichzelf nodig heeft, jou verantwoordelijk maakt voor zijn geluk, dan word jij leeggezogen. Dan is de ander op de verkeerde manier op zoek naar liefde. Misschien heb jij gedacht dat je zijn liefde kon verdienen door maar veel liefde te geven. Maar zo werkt het niet. Dan moet je een grens trekken.
Liefde is een dans waarin je soms elkaar vasthoudt en soms elkaar moet loslaten om te kunnen blijven volgen. De ander is anders dan jij. Net zoals jij een uniek mens bent, zo is ook de ander uniek. Volwassen liefde begint met de ander respecteren als ander. Ieder mens heeft haar eigen kwetsuren. De ander is onvergelijkbaar anders dan jij, met haar eigen wonden. Vaak proberen mensen de ander te genezen van de wonden die ze denken dat de ander heeft, maar ondertussen projecteren ze hun eigen wonden op de ander. Dan is je liefde niets anders dan vermomde eigenliefde. Waak er dus voor dat je niet de ander ziet als een verlengstuk van jezelf.
‘Heb je naaste lief als jezelf.’ In dat aloude woord van Jezus zit een hele oude wijsheid. Je naaste en jezelf zijn hierin gelijkwaardig. Je naaste is niet belangrijker dan jezelf, en jij zelf bent evenmin belangrijker dan je naaste. Als je de liefde voor je naaste boven de liefde voor jezelf plaatst, dan blijf je alleen geven en hol je jezelf uit. Zo verlies je op den duur jezelf en daarmee verlies je het contact met jouw eigen bron van liefde: je kunt de ander niet meer liefhebben. Maar als je de liefde voor jezelf boven de liefde voor de naaste plaatst, dan loop je in de valkuil dat je op zoek blijft naar de liefde voor jezelf. Zo loop je voorbij aan de ander en ook dan verlies je het contact met jouw bron van liefde.
Het is dankzij je naaste dat je kunt liefhebben, dat je het vermogen tot liefde geven in jezelf kunt ontwikkelen en laten groeien. Je zult merken dat die liefde in jou groeit. En de liefde die in jou groeit voor een ander, geneest je van de kwetsuren die je opgelopen hebt toen jij niet genoeg liefde kreeg. Als er geen ander is om lief te hebben, dan zal ook je liefde kwijnen.
Stop met zoeken naar liefde; wees liefde. Stop met die mantra dat je eerst van jezelf moet leren houden. Heb andere mensen lief. Je geliefde, je kinderen, je buren, de vreemdeling aan de poort. Hartstochtelijk, onuitputtelijk. Laat je liefde opbloeien. Maak zo de wereld voor jezelf en voor anderen een stukje warmer.
