Heilige Antonius, beste vrind,
maak dat ik mijn … vind.
Met dit versje roepen mensen Antonius aan als ze iets kwijtgeraakt zijn. Maar wie is die Antonius en hoe komt het dat hij de patroon van de verloren voorwerpen is geworden?
Antonius werd geboren in een rijke familie in Lissabon, Portugal. Hij ging studeren in een kloosterschool. Hij was slim en leerde snel: hij werd al gauw beroemd om zijn kennis. Maar het leven tussen alleen maar geleerde mannen gaf hem geen voldoening. Eens zag hij een groepje arme broeders die aan het reizen waren: het waren Franciscanen, een orde die pas net was ontstaan. Zo wilde hij ook leven, net zoals Jezus: niets bezitten, met beide voeten op de grond en dichtbij de mensen. Maar daarvoor moest hij wel naar Italië, want alle Franciscanen woonden toen nog daar.
Zo verhuisde Antonius van Portugal naar Italië. En net als nu keken de mensen neer op de buitenlanders. ‘Ga jij maar in de keuken werken, dat kun je vast wel’, zeiden de broeders tegen hem. En zo werd Antonius, die in Portugal een grote geleerde was geweest, keukenbroeder in Toscane. Antonius deerde het niet. Hij deed liever eenvoudig werk voor God onder de mensen, dan dat hij opgesloten zat in de studeerkamer.
Op een dag was er een grote feestdag. Per ongeluk had niemand een preek voorbereid. De ene broeder keek naar de andere, maar niemand durfde naar voren te stappen. Uiteindelijk schoven ze Antonius naar voren, met een lachje: ‘Laat die simpele ziel uit de keuken dan maar preken.’ Antonius nam het woord en begon vol vuur te vertellen. Zoals hij over de Bijbel preekte, hadden de broeders nog nooit eerder gehoord. Alle broeders verstomden. Sommigen omdat ze onder de indruk waren van de wijsheid van Antonius. Anderen schaamden zich. Ze merkten dat die buitenlandse broeder in de keuken veel meer te bieden had dan ze altijd hadden geweten.
Vanaf dat moment werd Antonius op weg gestuurd om te preken. Antonius kon de verhalen dichtbij de mensen brengen. Als hij over de Bijbel vertelde, leek het wel of de verhalen tot leven kwamen. En wat Antonius vertelde over de Bijbel, leefde hij zelf ook voor: eerlijk zijn, eenvoudig zijn, delen van wat je hebt en niet denken dat je beter bent dan een ander. Natuurlijk wilden de mensen niet altijd horen wat Antonius te zeggen had. Een keer preekte hij in de stad Rimini aan de kust, waar de mensen rijk zijn en zichzelf belangrijk vinden. De mensen wilden niets horen van wat hij zei. Dat stoorde Antonius. Hij liep naar het strand en begon tot de vissen te preken: ‘Jullie luisteren tenminste als de mensen doof zijn!’ Een grote groep vissen zwom naar hem toe. Het leek wel een school. En hun staarten zwaaiden alsof ze voor hem klapten.
Maar waarom roepen de mensen Antonius aan wanneer ze iets kwijt zijn? Daar is een verhaal over. Antonius was de leraar voor de jonge broeders geworden. Dat had Sint Franciscus zelf aan hem gevraagd. Zo verhuisde hij naar Padua, waar de nieuwe broeders werden ingewijd in het Franciscaanse leven. Eens was er een jonge broeder die erg twijfelde. Wilde hij echt zijn hele leven een Franciscaanse broeder blijven? Op een dag was hij vertrokken. En niet lang daarna ontdekte Antonius dat hij ook zijn psalmboek niet meer kon vinden. Antonius miste het boek vreselijk. Boeken waren in die tijd zeldzaam en heel kostbaar, want ze werden met de hand geschreven en versierd. Bovendien had Antonius bij de tekst in het boek ook steeds in de kantlijn geschreven wat hij zelf had bedacht. Nu was hij al zijn eigen aantekeningen ook kwijt. Daarop sprak Antonius een gebed uit om het boek terug te vinden. En kijk: de arme jonge broeder kreeg spijt. Hij bracht het boek terug bij Antonius en vroeg of hij zelf weer terug het klooster in mocht. Is dit verhaal echt gebeurd? Niemand weet het. Maar vanaf die tijd wordt Antonius aangeroepen voor het terugvinden van verloren voorwerpen.
Antonius stierf op 13 juni van het jaar 1231. En ieder jaar op 13 juni vieren we zijn verjaardag in de hemel.
